Βραδινοί θρύλοι. Χατζόπουλος

Απόψε θα συνεχίσω την παρουσίαση του λογοτεχνικού έργου του Κωνσταντίνου Χατζόπουλου. Έτσι θα κλείσει ο πρώτος κύκλος παρουσίασης των έργων ενός λογοτέχνη η μελέτη του έργου του οποίου παρουσιάζει αυξημένο ενδιαφέρον ( Ο Πύργος του Ακροποτάμου και Το Φθινόπωρο ήταν τα άλλα δύο έργα που ανέλυσα)

Η ποιητική συλλογή "βραδινοί θρύλοι"  αποτέλεσε ένα από τα τελευταία έργα του Ακάρνανα λογοτέχνη. Το έργο ολοκληρώθηκε το 1920, έτος κατά το οποίο ο Χατζόπουλος απεβίωσε (αιφνιδίως  στο καράβι κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού του στην Ιταλία).

Η συλλογή διακρίνεται για το λυρικοπαθές ύφος και τη μουσικότητα του, ενώ ακόμη παρουσιάζει τα κύρια χαρακτηριστικά της Νέας αθηναϊκής σχολής, εντός της οποίας και έδρασε ο Χατζόπουλος.

Ο Τ. Καρβέλης, στο έργο του Κωσταντίνος Χατζόπουλος ο πρωτοπόρος, (εκδ. Σοκόλης, Αθήνα, 1998, σελ. 227-232) θα σημειώσει σχετικά με την ποίηση του Ακάρνανα λογοτέχνη:

«Η ποίηση του Χατζόπουλου […] εκφράζει την τάση απόσβεσης του οικείου και προβολής του ονειρικού και ανοίκειου. Έτσι, τα ποιητικά του αντικείμενα, χάνοντας την πραγματική τους υπόσταση, μετατρέπονται σε σύμβολα ψυχικών καταστάσεων. […] Όπως διαπιστώνουμε ρέπει προς τα στοιχεία εκείνα της φύσης που ανταποκρίνονται στη ρευστότητα, τη μοναχικότητα και τη ρεμβαστική διάθεση του εσωτερικού του κόσμου. Είτε καταφεύγει στην τονικότητα του ελευθερωμένου στίχου, είτε στη μονωδία του ισοσύλλαβου και γοργόρυθμου, μοναδική του μέριμνα παραμένει η μετατροπή του ποιήματος σε μουσική συμφωνία, όπου τον ρόλο των επαναλαμβανόμενων μοτίβων επωμίζονται κάποιες λέξεις, φράσεις ή και ολόκληροι στίχοι. […]

Η ποίησή του δεν χαρακτηρίζεται ούτε για την ευρύτητα του λεξιλογίου του ούτε για τον πλούτο των εικόνων της, που εντοπίζονται σ’ ένα φυσικό τοπίο, τα κύρια χαρακτηριστικά του οποίου αντικατοπτρίζουν τον εσωτερικό κόσμο και βρίσκουν την έκφρασή τους στο χλομό φως και τα φύλλα του φθινόπωρου, την ομίχλη και τους ίσκιους, το βράδυ και το φεγγάρι. Τα φυσικά αυτά αντικείμενα, που γίνονται πλέον ποιητικά, ανταποκρίνονται στις διάχυτα θολές και ρευστές διαθέσεις του ποιητή. Αυτό το ρευστό, το φευγαλέο και ονειρικό προσπαθούν να συλλάβουν με την μουσική τους αρμονία, αυτοδύναμες ή στη συνάφειά τους οι λέξεις, οι περιοδικώς επαναλαμβανόμενοι στίχοι, τα ποικίλα τεχνάσματα. Το αποτέλεσμα τείνει αλλά δεν οδηγεί πάντοτε προς την καθαρή ποίηση.

Ο θεματικός πυρήνας, ο περιγραφικός διάκοσμος, ο αφηγηματικός λόγος μπορεί να συρρικνώνονται. Δεν εξοβελίζονται όμως καθ’ ολοκληρίαν. Κι ακόμα: οι λέξεις με τους μαλακούς τους φθόγγους δεν αποπνευματώνονται, αλλά διατηρούν κάτι από το αισθηματικό, το νοηματικό κι ακουστικό βάρος τους. Ο κεντρικός, θεμελιώδης ρυθμός, που επίμονα κυνήγησε και προσπάθησε να εκφράσει ο Χατζόπουλος, δεν μετατρέπεται σε μια αφηρημένη και κρυσταλλωμένη μουσική, αλλά, φτάνοντας στην προβαθμίδα της, σε μια μουσική, όπου ο ταραγμένος κόσμος του πνεύματος, ο θολός και διάχυτος, βρίσκει την έκφρασή του σ’ ένα σχεδόν εξαερωμένο στίχο.»

Ο Mario Vitti θα πει:

Στις καλύτερες στιγμές της η έμπνευσή του αναδύει, μέσα σε μια ατμόσφαιρα θολή, γεμάτη σκιές, φθινοπωρινή, τα ρίγη της ψυχής του σε σύντομες μουσικές συνθέσεις, μηνύματα ενός κόσμου που μοιάζει να παραμένει απρόσιτος στις κοινές αισθήσεις. […] Όμως αν η μέθοδος του συμβολισμού πρόσφερε νέες εκφραστικές δυνατότητες, χάρη ιδίως στα πολλαπλά επίπεδα της γλώσσας, το βορεινό κλίμα με το οποίο ήταν οργανικά δεμένος ερχόταν σε πλήρη αντίθεση προς την ηλιόλουστη μεσογειακή φύση. Και πραγματικά, η κλιματολογική αυτή διαφορά δεν στάθηκε ασήμαντο εμπόδιο στη μεταφύτευση του συμβολισμού στην Ελλάδα, και δεν είναι καθόλου παράξενο ότι μόνο όταν απογυμνώθηκε από τα εξωτερικά στοιχεία με τα οποία είχε πρωτοπαρουσιαστεί, διατηρώντας την ουσία της μεθόδου του, μόνο τότε αποκάλυψε όλες του τις δυνατότητες.»

Οι βραδινοί θρύλοι συγκροτούνται από τα εξής ποιητικά έργα: Πέρασες, Ίσκιοι του Φθινοπώρου, βράδυ, και στο γύρισμα του δρόμου. Αποτελούν τέλος χαρακτηριστικά δείγματα της συμβολιστικής  γραφής (ειδικά το πέρασες που αποτελεί και το αντιπροσωπευτικότερο δείγμα του έργου).

Ο Χατζόπουλος ήταν από τους εισηγητές του νεοελληνικού συμβολισμού. Κύρια χαρακτηριστικά της συμβολικής ποίησης είναι η εσωτερικότητα (ποίηση ψυχικής διάθεσης και συναισθημάτων), η θολή και ρευστή ατμόσφαιρα (η ασάφεια). Βασικά θέματα των συμβολιστών είναι η απαισιοδοξία, η θλίψη, η μελαγχολία, το ανεκπλήρωτο του έρωτα και η νοσταλγία. Εικόνες παρομοιώσεις, μουσικότητα, μεταφορές καθώς επίσης επαναλαμβανόμενα μουσικά μοτίβα και επαναλήψεις λέξεων ή φράσεων είναι τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τη συμβολιστική ποίηση.

Χαρακτηριστικό το απόσπασμα από τους Βραδινούς Θρύλους που ακολουθεί:

Συντρίμια το καράβι των ονείρων

και σκόρπια τάρμενα...

και συ μακρυάθε πέρα,

πέρα απ' τη θάλασσα,

καλείς με ακόμα, ακόμα με προσμένεις.

 

Ω του καημού βασίλισσα

και μάγισσα του ονείρου!

 

Κ' αφρίζει, αφρίζει η θάλασσα,

βογγάει ο βοριάς τριγύρου·

και συ στο βράχο ορθή,

στου έρμου γιαλού το βράχο πέρα,

καλείς με ακόμα, ακόμα με προσμένεις.

 

Συντρίμια το καράβι των ονείρων

και σκόρπια τάρμενα·

και κράζουνε θλιμένα οι γλάροι γύρω,

και σέρνονται βαρειά τα σύγνεφα, και πίσω

το δάσος μαύρο απλώνεται, και πέρα

πέρα αφρίζει η θάλασσα, και γύρου

βογγάει ο βοριάς τριγύρου,

ω του καημού βασίλισσα

και μάγισσα του ονείρου!

 

Συντρίμμια το καράβι των ονείρων

και σκόρπια τάρμενα·

και συ στο βράχο ορθή,

αιώνια ορθή,

καλείς με ακόμα, ακόμα με προσμένεις.

 

Ω του καημού βασίλισσα

και μάγισσα του ονείρου!

Το έργο μπορείτε να αντλήσετε από εδω:
https://anemi.lib.uoc.gr/metadata/7/f/a/metadata-daaff823e7fa2d2a8fa861d19da48536_1271248025.tkl?dtab=m&search_type=simple&search_help=&display_mode=overview&wf_step=init&show_hidden=0&number=10&keep_number=&cclterm1=&cclterm2=&cclterm3=&cclterm4=&cclterm5=&cclterm6=&cclterm7=&cclterm8=&cclfield1=&cclfield2=&cclfield3=&cclfield4=&cclfield5=&cclfield6=&cclfield7=&cclfield8=&cclop1=&cclop2=&cclop3=&cclop4=&cclop5=&cclop6=&cclop7=&isp=&search_coll%5Bmetadata%5D=1&&stored_cclquery=&skin=&rss=0&lang=el&ioffset=1&offset=1


Βιογραφικά στοιχεία για τον λογοτέχνη μπορείτε να δείτε εδώ:
https://politismikidiadromi.blogspot.com/2019/01/blog-post_24.html?m=1

 

Πηγές:

M. Vitti, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Οδυσσέας, Αθήνα, 1978, σελ. 279-80

Τ. Καρβέλης, Κωσταντίνος Χατζόπουλος ο πρωτοπόρος, Σοκόλης, Αθήνα, 1998,

http://piramatikoneiroland.blogspot.com/p/blog-page.html